رفوگری

رفوگری مانند اغلب کارهای فرش کاری تجربی و عملی است ولی می توان تا حدودی برخی از مسایل این حرفه را به صورت علمی منعکس کرد.
در این جا با برخی از شیوه های ترمیم فرش و دلایل و نوع آنها آشنا می شویم.

در مورد آسیب دیدگی نوع کم (آسان – درجه سه)

در مورد این نوع آسیب دیدگی و یا نقص ، روش ترمیم ریشه های از بین رفته بعنوان نمونه بیان می شود.
ترمیم ریشه ها: در مواردی که ریشه های فرش به دلایل مختلفی از جمله پوسیدگی از بین می رود، ابتدا نخ ریشه را از نوع پنبه یا پشم یا ابریشم آماده کرده ، قسمت هایی را که از بین رفته به طول معین ریشه می دهند و این کار از راه وارد کردن نخ هایی از جنس چله در مسیر تک تک نخ های پاره شده چله به درون فرش (تا فاصله حداقل ۱۰ سانتیمتر از فاصله لبه فرش به درون متن ) انجام می شود. در مواردی که بیشتر ریشه از بین رفته باشد، از ریشه های آماده که معمولا با گلیم کوتاهی همراه است ، استفاده می شود. چنانچه لبه فرش قبلا زنجیره زده شده و یا لبه دوزی شده باشد نیازی به گره روی زنجیره ها نیست ولی چون غالباً لبه فرش فاقد زنجیره در انتهای گلیم است ، ریشه ها را دسته دسته از انتها گره می زنند تا از پاره شدن گلیم و در نهایت ریزش گره ها جلوگیری شود.

آسیب دیدگی نوع متوسط (درجه دو)

در این نوع آسیب دیدگی معمولا پرزهای فرش به دلایل زیر از بین رفته و چله فرش باقی مانده است :

ساییدگی در اثر فشار و یا سایش بر اثر طول عمر

ساییدگی در مورد فرشهای چله ابریشم که پرز آنها پشمی است بیشتر دیده می شود،زیرا پشم در مقابل چله ابریشم دارای مقاومت کمتری بوده و چنانچه زیر پا انداخته شود نسبت به فرش چله نخی و یا چله پشمی احتمال ساییدگی آن بیشتر است .

بید زدگی که معمولا پشم را مورد حمله قرار داده و چله پنبه ای باقی می ماند.
سوختگی و یا آسیب دیدگی شیمیایی که فقط سطح فرش از بین رفته باشد.
در تمامی این موارد ابتدا نقشه فرش را مشخص کرده و پس از آماده کردن رنگهای لازم ، پرزها را با کمک سوزن مخصوص ، ترمیم می کنند.

در مورد بریدگی هائی که بافت و طرح فرش آسیب ندیده باشد دولبه فرش را کاملا به هم نزدیک کرده ، و به وسیله سوزن و به کمک انبردست چله ها را از درون به هم وصل می کنند. اگر پاره گی در جهت طولی باشد این سوزن کاری از درون پود کلفت انجام می شود.

آسیب دیدگی زیاد (سخت – درجه یک )

در این نوع آسیب دیدگی چله و پرز فرش و حتی گلیم و ریشه ها از بین می رود. می توان چنین تصور کرد که قسمتی از فرش باید کلا بافته شود، با این تفاوت که این کار در قالبی محدود و با مواد و مصالحی که تهیه آنها نیازمند صرف وقت و مهارت است انجام می شود و نتیجه کار باید به شکلی باشد که با نمونه اولیه منطبق باشد. قبل از شروع کار آماده کردن نیازهای ترمیم به شرح زیرضروری است .

آماده کردن ابزار کار که قبلاً ذکر شد.

آماده کردن نقشه که در مورد فرشهای کهنه و قدیمی و بخصوص فرشهایی که ارزش هنری دارند کاری حساس و فنی است و نقشه فرش باید از روی قسمتهای سالم فرش و یا درمواردی که نقشه متقارن نیست و سراسری است توسط طراح متخصص تهیه شود.
چنانچه فرش در اثر اسید و یا مواد شیمیایی آسیب دیده باشد باید حتماً و حداقل قسمت از بین رفته در لبه های فرش ، شسته شود.

نصب قسمت آسیب دیده در یک قاب به شکلی که لبه های آسیب دیده مورد کمترین فشار قرار گیرد.
چله کشی فرش از راه وارد کردن نخ هایی در لبه های باقیمانده به شکلی که این لبه ها آسیب ندیده و ضمناً کمترین برجستگی بعد از رفو دیده شود.